سيگار قاتل شماست حتي يك نخ !
بررسي دلايل افزايش سرطان ريه و شيوه هاي نوين درمان آن در گفت وگو با دكتر «نغمه راداكريشنا»

    «نغمه راداکريشنا (ميار)» از مادري ايراني و پدري مسلمان، اهل جزيره موريس، در ايران (تهران) متولد شد و در شش سالگي به جزيره موريس رفت. به دليل شغل پدر که نماينده بازرگاني يک شرکت بين المللي بود، در کشورهاي مختلف اقامت کرده است. پس از موريس به تايوان رفت و سه سال آنجا ماند. سپس به آفريقاي جنوبي و دوباره جزيره موريس، ناميبيا و شهر آدلايد استراليا از ديگر اقامتگاه هاي وي بوده است. وي در آدلايد تحصيل کرد و هم اکنون ساکن ملبورن است. به علت شغل پدر به کشورهاي مختلف سفر کرده است و به همين دليل زبان هاي فارسي، هندي، انگليسي، فرانسه و زبان کريول را که در جزيره موريس رايج است روان صحبت مي کند، و به همين دليل خود را آدمي چند فرهنگي معرفي مي کند. او پس از اتمام تحصيلات در رشته پزشکي، ابتدا تخصص داخلي خواند و سپس فوق تخصص ريه و خواب. وي به تازگي براي ديدار با اقوام مادري خود به ايران آمده بود. ما هم فرصت را غنيمت شمرده و درباره بيماري هاي ريه، به ويژه سرطان ريه گفت وگويي را با او انجام داديم که در ادامه آن را با هم مي خوانيم.
    
    با توجه به افزايش شديد سرطان ريه در ميان سيگاري ها و حتي غيرسيگاري ها، ابتدا درباره سرطان ريه صحبت کنيد.
    سرطان ريه يکي از مهم ترين بيماري هاست و پس از آن آسم و بيماري هاي انسدادي مزمن ريه (مثل آمفيزم و برونشيت) قرار دارد که به دليل سيگار کشيدن پديد مي آيد. شايد بزرگ ترين مشکل هاي ريه، به دليل اين سه بيماري پديد مي آيد. سرطان ريه مشکل بزرگي است که به دلايل بسيار از جمله ريسک فاکتور (عامل خطرساز) آن ،که سيگار کشيدن است، پديد مي آيد. سيگار کشيدن و ويژگي هاي ژنتيک فرد ممکن است در تشديد احتمال ابتلابه اين بيماري نقش داشته باشد. با توجه به اينکه امروزه سيگار کشيدن در بسياري از جوامع رايج شده، سرطان ريه هم گسترده تر شده است. سرطان ريه در اصل توموري است که باعث مي شود سلول ها به سرعت رشد کنند و تقسيم شوند و به اين ترتيب يک غده شکل مي گيرد. ممکن است اين تومور به چند جاي بدن برود و آنها را نيز مبتلاکند.
    
    چه عاملي باعث مي شود برخي سلول ها به سرعت تقسيم شوند و در نهايت يک تومور يا غده سرطاني را پديد آورند؟
    در حالت کلي همه سلول ها با سرعت عادي تقسيم مي شوند، اما اگر در خانواده فرد، سابقه ابتلابه بيماري سرطان باشد، اين احتمال وجود دارد که در هنگام تکثير سلول ها، تغييري در سلول و DNA آنها ايجاد شود که ممکن است اين تغييرها در سلول و DNA آنها نامطلوب و ناخواسته باشد. البته اگر DNA سلول دچار تغيير شد، اين تغيير در هنگام تقسيم سلولي به سلو ل هاي پديدآمده نيز منتقل مي شود و در نهايت توموري پديد مي آيد که همه سلول هاي آن داراي آن ويژگي نامناسب هستند.
    
    مهم ترين نشانه هاي ابتلابه سرطان چيست؟
    سرفه هايي که پيش از اين سابقه نداشته است يا سرفه هايي از نوع جديد، پديد آمدن خلط به ويژه اگر در خلط خون باشد، کاهش وزن و ايجاد مشکل در نفس کشيدن از جمله نشانه هايي است که بيانگر احتمال ابتلابه سرطان است. برخي هم نفس کشيدن شان صدادار مي شود و هنگام تنفس صدايي شبيه «ويز» شنيده مي شود. درد قفسه سينه نيز يکي ديگر از نشانه هاي احتمالي است.
    
    انواع سرطان هاي مهم کدام ها هستند؟
    الان سرطان هاي ريه را به دو دسته کلي تقسيم مي کنند. اول «سرطان کوچک - سلول ريه» که بسيار تهاجمي هستند. البته راديودرماني و شيمي درماني در اين نوع سرطان ها بسيار اثربخش است. نوع دوم «سرطان ريه غيرکوچک - سلول» است که کمتر تهاجمي است، اما راديودرماني و شيمي درماني در مورد آن، کمتر اثربخش است. البته خود اين نوع دوم، چندگونه مختلف دارد و با آزمايش هايي که انجام مي شود، به خوبي مي توان تشخيص داد که در کدام دسته قرار مي گيرد. پس از آنکه نوع و دسته اين سرطان ها شناخته شد، مي توان شيوه درماني مناسب براي هر کدام از آنها را انتخاب کرد.
    
    چه افرادي بيشتر در معرض ابتلابه سرطان هستند يا احتمال ابتلادر آنها بيشتر است؟
    احتمال ابتلادر سيگاري ها بسيار بيشتر از افراد غيرسيگاري است و به همين دليل هميشه به افراد سيگاري مي گوييم اگر مي خواهيد به سرطان مبتلانشويد، سيگار را ترک کنيد. البته ريسک فاکتورهاي ديگري هم وجود دارد مثل سن زياد، سابقه ابتلابه سرطان در ديگر اعضاي خانواده و چندين عامل ديگر.
    
    نقش قليان در ابتلابه سرطان چيست؟
    درباره تاثير قليان در ابتلابه سرطان کمتر از نقش سيگار تحقيق شده است، ولي چيزي که ثابت شده اين است که قليان هم از دسته دخانيات است و مثل همه دخانيات ديگر، عامل اصلي ابتلابه انواع سرطان هاست. براي مثال سال هاي قبل در بسياري از کشورهاي غربي فکر مي کردند ضرر «ماري جوآنا» از سيگار خيلي کمتر است و به همين دليل جوانان بسياري به سمت ماري جوآنا گرايش داشتند، اما امروزه مشخص شده است که هر نخ ماري جوآنا، 20 برابر سيگار ضرر دارد. داستان قليان هم تقريبا به همين صورت است، ما خيال مي کنيم ضررش کمتر است، در حالي که اين طرز فکر اشتباه است. کلاهر دودي که به ريه تان برود، ضرر دارد، استثنا هم ندارد، به ويژه اگر فيلتر هم نشده باشد.
    
    البته برخي مي گويند آب قليان دود را فيلتر مي کند.
    آب اصلافيلتر خوبي براي دود تنباکو نيست و علاوه بر آن، مقدار مواد سمي موجود در تنباکو آن قدر زياد است که دود آن پس از گذشتن از درون آب، همچنان زيانبار است.
    
    پزشک چگونه تشخيص مي دهد بيماري که به او مراجعه کرده، به بيماري سرطان مبتلاشده است؟
    بهترين راه تشخيص بيماري ها، معاينه حضوري است. ابتدا چند سوال از بيمار مي پرسيم. براي مثال از او مي پرسيم آيا سرفه يا خلط، به ويژه همراه با خون ريزي دارد. سابقه ابتلابه سرطان در افراد فاميل و کاهش شديد وزن از ديگر موضوع هايي است که مي پرسيم. اگر مشکوک به سرطان بود آزمايش ها و عکسبرداري ها را انجام مي دهيم، مثل عکسبرداري پرتو ايکس از قفسه سينه. اگر مطمئن شديم که چه بهتر، اما اگر هم مطمئن نشديم که مبتلاهست يا خير، عکسبرداري سي تي اسکن را انجام مي دهيم. به ويژه آنکه بسياري از تومورها بسيار کوچکند و نمي توان برخي از آنها را در عکس پرتو ايکس قفسه سينه ديد. اکنون دستگاه عکسبرداري پت اسکن هم در دسترس است. البته اين روش هم عيبي دارد که براي ديدن تومورهاي کمتر از يک سانتي متر مناسب نيست.

    
    پس از آنکه بيماري را تشخيص دادند، روند درمان به چه صورتي است؟
    البته روش هاي درماني بسيار متنوع است و به نوع سرطان بستگي دارد (سرطان کوچک - سلول ريه است يا سرطان ريه غيرکوچک - سلول). اول نگاه مي کنيم و مي بينيم آيا مي توان روش شيمي درماني يا راديودرماني را تجويز کرد يا خير. خود اين موضوع هم به اين بستگي دارد که آيا تومور سرطاني هنوز کوچک است يا اينکه در سراسر بدن گسترده شده است. اگر «سرطان ريه غيرکوچک- سلول» بود، به اينکه در چه مرحله اي است، بستگي دارد. اگر در مراحل اول بود مي توان با عمل جراحي آن را از بدن خارج کرد، اما اگر در مرحله چهار باشد (يعني آخرين مرحله) باز هم روش درماني تا حدود زيادي به سلامت عمومي بدن بستگي دارد. اگر شخص مبتلاجوان و سالم است، مي توان با شيمي درماني و راديودرماني وي را درمان کرد، اما اگر شخص مبتلا، پير و سالمند باشد، فرآيند درمان کمي مشکل تر مي شود. البته روش هاي ديگري هم براي درمان سرطان وجود دارد مثل ليزردرماني که البته اين روش ها براي درمان انواع خاصي از سرطان ها استفاده مي شود. البته اين روش براي تومورهاي بزرگ استفاده مي شود.
    
    کارشناسان يکي از عوامل خطرساز براي ابتلابه سرطان را دود «دست دوم» مي نامند، يعني افرادي که خودشان سيگاري نيستند، اما در معرض دود سيگار ديگران قرار دارند. اين وضعيت چه نقشي در ابتلابه سرطان دارد؟
    سيگاري هاي غيرفعال در معرض خطر زيادي هستند. براي مثال بسياري از زنان يوناني سيگار نمي کشند، اما به دليل اينکه همسر يا فرزندان آنها سيگار مي کشند و آنها هم در معرض دود سيگار هستند، نشانه هاي ابتلابه سرطان در آنها ظاهر شده است.
    
    ديگر چه عواملي ممکن است احتمال ابتلابه سرطان را زياد کند؟
    عوامل بسيار ديگري هستند مثل آلودگي هوا. افرادي هم که در مشاغل خاصي کار مي کنند ممکن است به سرطان مبتلاشوند. براي مثال «آزبست» ماده اي است که در بسياري از صنايع به کار مي رود. اين ماده به شدت سرطان زاست. از آزبست در ترمز خودروها استفاده مي شود. با توجه به سرطان زا بودن اين ماده، کاربرد اين ماده در ترمز خودروها کاهش يافته و محدود شده است. نوع خاصي از سرطان به نام «مزوتليوما» با آزبست مرتبط است. البته 20 يا 30 سال طول مي کشد تا کسي که با آزبست کار مي کند به اين سرطان مبتلاشود. البته هنوز براي برخي از اين نوع سرطان ها درمان خاصي پيدا نشده است. به همين دليل اگر کسي ناچار است با آزبست کار کند، بايد به شدت از خود محافظت کند تا در معرض عوامل خطرساز قرار نگيرد.
    
    نقش آلودگي هوا چيست؟
    اتفاقا آلودگي هوا يکي ديگر از مهم ترين ريسک فاکتورهاست. تهران هم يکي از شهرهاي آلوده دنياست. البته شدت آلودگي هوا در شهرهاي آمريکا و استراليا کمتر و در پکن بيشتر است. پس بهتر است افراد از حضور يا رفت وآمد در مکان هاي آلوده خودداري کنند. کودکان و سالمندان هم بهتر است در روزهاي تشديد آلودگي در خانه بمانند يا از ماسک هايي که پزشکان تجويز مي کنند، استفاده کنند. البته شدت آلودگي، در شهرها بيشتر و در روستاهاي اطراف شهر کمتر است.
    
    آيا جنسيت هم در ابتلابه سرطان نقش دارد؟
    پيش از اين، معمولامردان بيشتر به سرطان مبتلامي شدند، اما امروزه آمار زنان مبتلابه سرطان نيز افزايش يافته است. شايد يکي از دلايل اش اين باشد که امروزه تعداد زنان سيگاري يا حضور آنها در محيط هايي با آلودگي هوا افزايش يافته است.
    
    آيا ابتلابه سرطان با نوع شغل فرد هم ارتباطي دارد؟
    ارتباط دارد، ولي احتمال ابتلادر کساني که با آزبست کار مي کنند يا در صنايع خودرو هستند، بيشتر است. براي مثال رانندگان کاميون در استراليا زياد به سرطان مبتلامي شوند، زيرا اين افراد ساعت هاي زيادي را پشت فرمان مي نشينند و خسته مي شوند و تنها سرگرمي شان هم کشيدن سيگار است، بنابراين احتمال ابتلابه سرطان در آنها هم بيشتر است.
    
    برخي مي گويند کمتر از هفت نخ سيگار در روز براي آقايان و کمتر از دو نخ سيگار براي خانم ها مجاز است! يعني بيشتر از اين مقدار زيان آور است، ولي کمتر، اشکالي ندارد. آيا اين طرز فکر درست است؟
    اصلادرست نيست. در استراليا مي گويند: «هر نخ سيگار کشنده است»، البته اين عبارت همراه با تصويرهايي از پيامدهاي ابتلابه سرطان روي پاکت سيگار نوشته مي شود. در آگهي ها و تبليغات نيز روي اين موضوع تاکيد مي شود که حتي يک نخ سيگار هم ضرر دارد.
    
    برخي هم مي گويند سيگارهاي ملايم (که گفته مي شود قطران يا نيکوتين آنها کمتر است) چندان ضرري ندارد.
    اتفاقا پژوهش هايي در مورد مصرف کنندگان اين نوع سيگارها هم انجام شده است. مشخص شده مصرف کنندگان اين نوع سيگارها، بيشتر سيگار مي کشند، چون مي خواهند نيکوتين خونشان بيشتر شود. از طرف ديگر برخي فکر مي کنند چون اين سيگارها کمتر ضرر دارد، اطمينان خاطر دارند و بيشتر مي کشند. پس از اين لحاظ خيلي فرق ندارد، چون افرادي که سيگار ملايم مي کشند، تعداد بيشتري مصرف مي کنند.
    
    همان طور که گفتيد در استراليا روي پاکت هاي سيگار عکس هايي چاپ مي شود که ناخوشايند است تا تمايل مصرف کنندگان براي استعمال دخانيات کمتر شود، ولي پزشکان مي گويند با چاپ چنين عکس هايي ميزان مصرف کمتر نشده است. سيگاري ها مي گويند من فقط سيگار توي جعبه را مي کشم و به عکس روي پاکت کاري ندارم!
    بله درست است. ولي توجه کنيد که اين تصويرها و پيام هاي هشداردهنده شايد براي کسي که سال ها سيگار کشيده است، بي اثر باشد و او همچنان به سيگار کشيدن ادامه بدهد، اما مشخص شده است اين پيام ها روي جواناني که ممکن است در آينده سيگاري شوند، بسيار تاثير دارد و آنها را از سيگاري شدن منصرف مي کند. يعني تاثير آنها در پيشگيري از اعتياد به سيگار است.
    
    تست هاي غربالگري و بيماريابي چه تاثيري در فرآيند درمان دارد؟
    پژوهش گسترده اي در آمريکا انجام شده و نشان داده است اگر در افراد 55 تا 75ساله که بيش از 20 يا 30 سال سيگار کشيده اند، تست هاي غربالگري انجام شود، مي توان ريسک ابتلارا تا 20 درصد کاهش داد. البته اين تست ها را بايد در بيمارستان هاي بزرگ و مجهز و زير نظر پزشکان متخصص ريه انجام داد.
    
    گفتيد تخصص خواب هم داريد. پرسش من اين است که خواب طبيعي چند ساعت است و هر فرد در طول روز بايد چند ساعت بخوابد؟
    اول از همه درباره تخصص خواب بايد بگويم که بيماري هاي ريه و خواب خيلي به هم مربوطند و به همين دليل در استراليا اين دو موضوع با هم بررسي مي شود و پزشکان همزمان در اين دو رشته تخصص مي گيرند. يکي از معضلات روزگار ما، بيماري هاي مربوط به خواب است. در حالت کلي مي گويند هر فرد بايد در طول روز به طور متوسط هشت ساعت بخوابد. البته انسان هايي هم هستند که در شبانه روز ده ساعت مي خوابند، براي بعضي ها هم شش ساعت کافي است. اين موضوعي است که هر کس، خودش درباره آن تصميم مي گيرد. البته اگر شما در يک دوره زماني خاص، دچار کم خوابي شديد هستيد يا زياد مي خوابيد يا دايم احساس خواب آلودگي مي کنيد، ممکن است اينها نشانه ابتلابه بيماري خاصي باشد (مثلاکمبود ويتامين ها). در اين حالت بايد به پزشک مراجعه کرد تا علايم بيماري ها (مثل خُرخُر در هنگام خواب) بررسي شود.
    
    مهم ترين بيماري هاي خواب کدام است؟
    يکي از مهم ترين بيماري هاي خواب، «سندرم آپنه خواب انسدادي» (obstructive sleep apnea) است که امروزه خيلي به آن توجه مي کنند. همه ما وقتي که مي خوابيم، ماهيچه هاي بدن مان شل و ضعيف مي شود. در برخي موارد ممکن است مسيرهاي تنفسي در هنگام خواب بسته شود و اکسيژن کمتري به مغز برسد. در اين حالت ممکن است فرد به دليل کمبود اکسيژن در مغز بيدار شود. البته ممکن است خود شخص متوجه اين بيدار شدن هاي کوتاه مدت نشود. اگر اين حالت در يک شب، بارها تکرار شود، فرد پس از بيدار شدن، احساس خواب آلودگي و سردرد دارد. اين هم يک عامل خطر است که مي تواند فشارخون و احتمال سکته هاي قلبي را افزايش دهد.
    
    راه حل اين مشکل چيست؟
    راه حل اين مشکل تا حدودي ساده است. البته اول شخص بايد به پزشک مراجعه کند تا وضعيت خواب او به دقت بررسي شود. اگر مشخص شد فرد به اين بيماري مبتلااست، آن وقت يک ماسک به او مي دهند که راه هاي تنفسي را در هنگام خواب، باز نگه مي دارد تا اکسيژن کافي به مغز برسد.
    
    برخي افراد در خواب دندان هاي شان را به شدت به هم مي مالند. آيا اين کار نشانه بيماري خاصي است؟ براي درمان آن چه کار بايد کرد؟
    ممکن است اين مشکل به دليل ناراحتي اعصاب باشد، شايد هم به دليل استرس. هم اکنون در استراليا تخصصي به نام «روانشناسي خواب» وجود دارد که به مراجعه کننده مي گويد چه کار کند که خواب آرامي داشته باشد.
    
    
    
 روزنامه شرق ، شماره 1635 به تاريخ 4/7/91، صفحه 8 (علم)